Жарақаттану – уақыттың белгілі бір бөлігінде, белгілі тұрғындар тобында пайда болған жарақаттар жиынтығы. Жарақаттану – тұрғындардың жалпы сырқаттануының бір бөлігі. Барлық жас ерекшелік топтардың ішінде жарақаттану көрсеткіштері ер адамдарда айтарлықтай жоғары; айрықша жоғары деңгей 20-49 жастағы ер азаматтар мен 30-59 жастағы әйелдерде анықталды. Барлық өлім себептірінің арасында жарақаттану екінші орында болса, жұмысқа қабілетті жастағы тұлғаларда өлім себептерінің арасында бірінші орында тұр.
Жағдайларға байланысты туындаған жарақаттардың түрлері: 1) өндірістік (өнеркәсіптік; ауылшаруашылық); 2) өндірістік емес (тұрмыстық; көшедегі, көліктегі: темір жол, автокөлік және т.б.); 3) қасақана (өлтіру, өзін-өзі өлтіру, дене мүшелерін зақымдау); 4) әскери; 5) балалардың (туа болған, тұрмыстық, көшеде, мектепте және т.б..); 6) спорттық.
Көшеде жарақат – көшеде, ашық қоғамдық орындарда, жазықта, орманда, (көлік құралдарынан басқа) себептер туындатуға тәуелсіз орманда, жазық жерде, ашық қоғамдық орындарда, көшеде, өндірістік жұмыстардан тыс жағдайларда зардап шегушінің алған жарақаты. Олар жығылумен байланысты (әсіресе көк тайғанақ кезінде), сол себепті олардың саны күз-қыс уақытында ерекше ұлғаяды. Осы жарақат түрлері тәулік уақыттарында анықталады. Адамдар көшеде құлаған жағдайларда 68-70% сүйектін сыну жағдайлары. 20-22% ауыртып алу және сіңірдін созылу жағдайлары, 4-6% жұқа тіндердің жарақаттану жағдайлары кездесуде. Басты бейнеде (83-85%) аяқ-қол зақымдалады. Көшедегі жарақаттың ұлғайуына себепші - көше қозғалысының нашар ұйымдасуы, қарқынды қозғалыс жасауға көшенің тарлығы, жарықтар мен дабылдардың жеткіліксіздігі; жаяу жүргіншілердің көше қозғалыс ережелерін бұзуы; көше жабындылары және т.б. қалпының ақаулығы.
Жаяу жүргіншілердің қозғалысы кезінде жарақаттың алдын-алуда қарастырылады:
1. көше мен жоспарды оңтайлы жоспарлау және көріктендіру, оларды күту (көктайғанақ уақытында құм қолданып, шұқырларды бітеу және т.б.), көшелер мен алаңдарды жарықтандыру, салынып жатқан және жөндеу жұмыстары жасалып жатқан ғимараттарды қоршау;
2. көше қозғалыстарын оңтайлы ұйымдастырып және реттеу, көше қозғалыс ережелерін сақтауға қатаң бақылау жасау;
3. көше көліктері, оның қауіпсіздігі (автобустың автомат есіктерінің түзулігін) жақсы техникалық жағдайын қамтамасыз ету;
4. балаларды және олардың бос уақытын қадағалау;
5. тұрғындармен кең тәрбиелік және түсіндіру жұмыстары (басып шығару, радио, теледидар, кино, дәріс, баяндама және т.б.)
Көше жарақаттарының алдын алу бойынша маңызды шаралардың бірі тұрмыстық маскүнемдікпен күрес болып табылады. Сондықтан, ішімдік ішіп мас болған тұлғалар көше жарақаттарына үнемі тап болады.
Жарақат кезінде әрекет ету алгоритмы:
1.Жедел медициналық көмек шақыру (03), немесе жақын жердегі жарақаттану орнына зақымданушыны жеткізу.
2. Жарақат механиздері мен ерекше ауыратын орынды зақымданушыдан немесе (егер зақымданушы ессіз болса) куәгерлерден, не болмаса болған жерді қарау арқылы анықтау
3.Зақымданушыдан қозғалмауын және қарау аяқталғанға дейін (егер ессіз болса) оны ауыстырмауын сұрау.
4.Қарау үшін зақымданған орынды босату (киімді шешпей жырту).
5.Зақымдану түрлерін анықтау:
- соғу
- созылу
- шығу
- сыну
6.Мүмкіндігіне қарай ауруды сездірмейтін препарат беру.
7.Иммобилизацияға арналған барлық қажеттілерді тағайындау (ең қажетті құралдар, таңғыш қалақ, сауыт және т.б.).
8. Иммобилизация жасау.
9.Сынған жағдайда тамырдың соғуы мен жарақаттанған орыннан төмен жердің сезімталдығын тексеру.
10.Ессіз қалыпта болған жағдайда мойынды иммобилизациялаудан бастап көмек көрсету.
11.Көптеген жарақаттар кезінде иммобилизация үлен зақымданудан басталып, сосын кішіге жүргізіледі.
12.Тасымалдау амалдарын таңдау.
13.Тасымалдау уақытында иммобилизация қалпына бақылау жасау.